خار پاشنه یا پلانتار فاشئیت چیست؟

خار پاشنه یا پلانتار فاشئیت چیست؟ خار پاشنه یا پلانتار فاشئیت یکی از شایع‌ترین دلایل درد کف پا و پاشنه است و معمولاً باعث درد تیرکشندهٔ صبحگاهی، محدودیت حرکتی و اختلال در انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود. بسیاری از بیماران تصور می‌کنند خار استخوانی علت اصلی درد است، اما در واقع التهاب و کشیدگی بافت فاشیای کف پا عامل اصلی علائم محسوب می‌شود.
در کلینیک کاردرمانی فاطمه جانکی هدف تنها کاهش درد نیست؛ بلکه بازگرداندن عملکرد و بهبود کیفیت زندگی به‌صورت علمی و مرحله‌به‌مرحله دنبال می‌شود.

فاشیای کف پا، بافتی محکم و کشسان است که از پاشنه تا انگشتان امتداد دارد. افزایش فشار مکانیکی، کفش نامناسب، کاهش انعطاف‌پذیری ساق و اختلالات بیومکانیکی پا باعث التهاب مزمن و درد پاشنه می‌شود.
اگر این التهاب مدت طولانی ادامه پیدا کند، بدن ممکن است در محل اتصال فاشیا یک زایده استخوانی کوچک بسازد که همان «خار پاشنه» نام می‌گیرد. اما درد مربوط به تغییرات بافت نرم است نه خود خار استخوانی.

در کاردرمانی، نگاه صرفاً روی درد نیست؛ بلکه روی «بازگشت بیمار به فعالیت‌های روزمره» تمرکز می‌شود.
در مراکزی مثل کاردرمانی در پرند و همچنین در کلینیک کاردرمانی فاطمه جانکی برنامهٔ درمانی به‌صورتی طراحی می‌شود که شامل موارد زیر باشد:
• کاهش التهاب و فشار روی فاشیا
• برگشت انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی
• اصلاح الگوی راه‌رفتن و ایستادن
• تقویت عضلات کف پا و ساق
• اصلاح فعالیت‌ها و عادات غلط که باعث عود بیماری می‌شوند

به همین دلیل، برنامهٔ کاردرمانی یک مداخلهٔ صرفاً کوتاه‌مدت نیست، بلکه یک مسیر درمانی کاربردی و عملکردمحور است.

۱. ارزیابی جامع خار پاشنه یا پلانتار فاشئیت

در جلسهٔ اول در کلینیک کاردرمانی فاطمه جانکی وضعیت بیمار از نظر دامنه حرکتی مچ، انعطاف‌پذیری ساق، الگوی راه‌رفتن، کفش، میزان تحمل وزن و فعالیت‌های روزمره به‌طور کامل بررسی می‌شود.
این ارزیابی پایهٔ تمام مراحل درمان بعدی است.

۲. آموزش و اصلاح سبک زندگی

آموزش بیمار بخش ثابت درمان خار پاشنه است. مواردی مثل:
• انتخاب کفش با قوس مناسب
• کاهش فعالیت‌های پرتنش
• استراحت اصولی و زمان‌بندی شده
• استفاده صحیح از کمپرس سرد

آموزش صحیح باعث می‌شود روند درمان سریع‌تر و احتمال برگشت درد بسیار کمتر شود.

۳. تمرینات کششی تخصصی

کشش‌های منظم ماهیچهٔ ساق پا (گاستروکنمیوس و سولئوس) و فاشیای کف پا، مهم‌ترین رکن درمان هستند.
این کشش‌ها باید روزی چند مرتبه و هر بار حدود ۳۰ تا ۶۰ ثانیه انجام شوند.
کاردرمانگر نحوه صحیح ایستادن، زاویه بدن و شدت کشش را آموزش می‌دهد تا بیشترین اثربخشی و کمترین درد ایجاد شود.

۴. تمرینات تقویتی مرحله‌به‌مرحله

تقویت عضلات کف پا و کنترل مچ، به ثبات کف پا و کاهش فشار روی فاشیا کمک می‌کند.
تمریناتی مانند:
• جمع کردن حوله با انگشتان پا
• راه‌رفتن روی لبهٔ داخلی و خارجی پا
• تمرینات تعادلی تک‌پا
• تمرینات مقاومتی با کش

در کاردرمانی در پرند و همچنین در کلینیک کاردرمانی فاطمه جانکی این تمرینات به‌صورت فردی‌سازی‌شده طراحی می‌شوند.

۵. تیپینگ و کفی طبی

تیپینگ کف پا (taping) در کاهش درد کوتاه‌مدت مؤثر است. این روش وزن را بهتر روی پا توزیع می‌کند و التهاب فاشیا را کم می‌کند.
کفی طبی نیز در صورتی که بر اساس ارزیابی دقیق تجویز شود، مکمل بسیار خوبی برای تمرینات است.

۶. تکنیک‌های کمکی کاردرمانی در خار پاشنه یا پلانتار فاشئیت

در شرایط مقاوم‌تر، از تکنیک‌هایی مثل:
• ماساژ عمقی فاشیا
• سوزن خشک (در صورت نیاز)
• موبیلیزیشن مفاصل مچ و کف پا
• تمرینات بارگذاری کنترل‌شده

استفاده می‌شود تا بافت دوباره خاصیت کشسانی طبیعی خود را پیدا کند.

در اکثر مراجعین، با یک برنامهٔ منظم و علمی نتایج میان ۶ تا ۱۲ هفته دیده می‌شود. نمونه‌ای از برنامه:
• روزانه: کشش ساق و فاشیا ۳ نوبت، هر نوبت ۳ بار
• هفتگی: تمرینات تقویتی ۳ جلسه
• صبح‌ها: پیش از راه‌رفتن، چند دقیقه کشش ملایم تخت‌خوابی
• در صورت درد شدید: استفاده از تیپینگ یا کفی‌های اصلاحی

این برنامه معمولاً در کلینیک کاردرمانی فاطمه جانکی و همچنین طی جلسات کاردرمانی در پرند با توجه به وضعیت شخصی بیمار تنظیم و اصلاح می‌شود.

پیشگیری از عود درد خار پاشنه

پس از بهبود اولیه نیز ادامه برخی تمرینات ضروری است.
اصلاح کفش، تقویت عضلات کف پا، گرم‌کردن پیش از فعالیت، و مدیریت وزن از جمله عوامل مهمی هستند که احتمال عود را به حداقل می‌رسانند.

خار پاشنه وضعیتی آزاردهنده اما قابل‌درمان است. بهترین نتایج زمانی حاصل می‌شود که درمان بر پایهٔ ارزیابی دقیق، تمرینات هدفمند و آموزش رفتارهای صحیح باشد.
کاردرمانی با دیدگاه عملکردمحور خود، به بیماران کمک می‌کند تا علاوه‌بر کاهش درد، بتوانند دوباره به فعالیت‌های شغلی، ورزشی و روزمره برگردند.

اگر به‌دنبال درمان علمی، اصولی و فردی‌سازی‌شده هستید، مراجعه به مراکزی مانند کلینیک کاردرمانی فاطمه جانکی یا دریافت خدمات کاردرمانی در پرند می‌تواند یک مسیر درمانی مطمئن و مؤثر برای مدیریت خارپاشنه باشد.