یک راهنمای جامع از کلینیک کاردرمانی فاطمه جانکی
تفاوت اوتیسم و اختلال پردازش حسی: راهنمای جامع از کلینیک کاردرمانی فاطمه جانکی. در دنیای پیچیده اختلالات عصبی-رشدی، تمایز بین "اختلال طیف اوتیسم" و "اختلال پردازش حسی" (SPD) برای والدین و حتی برخی متخصصان میتواند چالشبرانگیز باشد. در کلینیک کاردرمانی فاطمه جانکی، ما به طور روزمره شاهد این سؤالات هستیم و بر این باوریم که درک صحیح این تفاوت، سنگ بنای مداخله مؤثر است. این مقاله جامع به شکافتن این مفاهیم، بررسی عمیق علائم و نقش حیاتی کاردرمانی در پرند میپردازد.
اوتیسم: یک اختلال عصبی-رشدی با چالشهای گسترده
اختلال طیف اوتیسم (ASD) یک وضعیت عصبی-رشدی مادامالعمر است که معمولاً در اوایل کودکی ظاهر میشود. هسته مرکزی تشخیص اوتیسم بر دو پایه اصلی استوار است:
۱. چالشهای پایدار در ارتباط و تعامل اجتماعی:
این چالشها میتواند شامل مشکل در برقراری و حفظ ارتباط چشمی، دشواری در درک و استفاده از زبان بدن و حالات صورت، مشکل در شروع یا ادامه مکالمات دوطرفه، عدم درک مفاهیم انتزاعی یا طنز، و چالش در ایجاد و حفظ دوستیهای متناسب با سن باشد.
۲. الگوهای محدود و تکراری رفتارها، علایق یا فعالیتها:
این بخش شامل حرکات تکراری جسمی (مانند تکان دادن دستها، چرخیدن)، اصرار شدید بر یکنواختی و مقاومت در برابر تغییرات کوچک، علایق بسیار محدود و شدید، و حساسیت غیرمعمول یا بیتفاوتی به محرکهای حسی میشود.
اختلال پردازش حسی: چالش در تفسیر اطلاعات حسی
اختلال پردازش حسی (SPD) که گاهی به عنوان دشواری یکپارچگی حسی شناخته میشود، یک اختلال عصبی است که در آن مغز در دریافت، سازماندهی و پاسخدهی به اطلاعات حسی از محیط و بدن مشکل دارد. این سیستم شامل هفت حس اصلی است:
- حسهای پنجگانه (بینایی، شنوایی، لامسه، چشایی، بویایی)
- حس عمقی (درک موقعیت بدن و حرکت اندامها)
- حس دهلیزی (تعادل و حرکت)
در اختلال پردازش حسی، فرد ممکن است در یکی از سه الگوی اصلی قرار گیرد:
۱. بیشحساسیت (دفاع حسی): فرد نسبت به محرکهای معمولی واکنش شدید نشان میدهد. مثلاً ممکن است برچسب لباس را غیرقابل تحمل بداند، از صداهای معمولی خانه بترسد یا از غذایهای با بافت خاص به شدت اجتناب کند.
۲. کمحساسیت: فرد نسبت به محرکها بیتفاوت است و ممکن است متوجه صداهای بلند نشود، درد را کمتر احساس کند یا به طور مداوم به دنبال حرکات شدید و خطرناک باشد.
۳. جستجوی حسی: فرد به طور فعال به دنبال تجربیات حسی شدید و مداوم است، مانند چرخیدن زیاد، فشار دادن اجسام سخت یا تولید صداهای بلند.
تفاوتهای کلیدی و مناطق همپوشانی
نکته حیاتی: بسیاری از افراد در طیف اوتیسم (برخی مطالعات تا ۹۰٪ گزارش کردهاند) درجاتی از چالشهای پردازش حسی را نیز تجربه میکنند. این همپوشانی قابل توجه است که باعث سردرگمی در تشخیص میشود.
اما تفاوت اصلی در این است: فرد میتواند تنها اختلال پردازش حسی داشته باشد، بدون آنکه هیچ یک از معیارهای اصلی تشخیص اوتیسم (چالشهای اجتماعی-ارتباطی و رفتارهای تکراری محدود) در او دیده شود. در چنین مواردی، مشکلات فرد عمدتاً به حوزه پردازش حسی محدود میشود و ممکن است در تعامل اجتماعی کاملاً توانا باشد.
مثال بالینی: کودکی که فقط اختلال پردازش حسی دارد، ممکن است از شلوغی و صدای بلند اجتناب کند، اما اگر در محیطی آرام قرار گیرد، میتواند ارتباط چشمی مناسب برقرار کند، در بازیهای نمادین مشارکت کند و دوستیهای معناداری ایجاد نماید. در حالی که کودکی با اوتیسم، حتی در محیط آرام نیز در این مهارتهای اجتماعی چالش خواهد داشت.
نقش کلینیک کاردرمانی فاطمه جانکی در ارزیابی دقیق
تشخیص افتراقی صحیح نیازمند ارزیابی تخصصی و چندبعدی است. در کلینیک کاردرمانی فاطمه جانکی، رویکرد ما چندوجهی است:
۱. ارزیابی جامع حسی: با استفاده از پرسشنامههای استاندارد شده (مانند پروفایل حسی) و مشاهده بالینی ساختاریافته، پروفایل حسی دقیق فرد ترسیم میشود.
۲. ارزیابی عملکردهای رشدی: مهارتهای حرکتی، شناختی، بازی و مهارتهای زندگی روزمره به دقت بررسی میشود.
۳. بررسی مهارتهای اجتماعی و ارتباطی: با استفاده از ابزارهای استاندارد و مشاهده تعاملات، چالشهای احتمالی در این حوزه شناسایی میشود.
۴. همکاری تیمی: در موارد لازم، با روانشناسان، گفتاردرمانگران و سایر متخصصان همکاری نزدیک داریم تا تصویر کاملتری از فرد به دست آوریم.
کاردرمانی در پرند: مداخله هدفمند و فردمحور
پس از ارزیابی دقیق، مرحله مداخله آغاز میشود. خدمات کاردرمانی در پرند در کلینیک کاردرمانی فاطمه جانکی بر اساس نیازهای خاص هر مراجعهکننده طراحی میشود:
برای اختلال پردازش حسی محض:
تمرکز اصلی بر درمان یکپارچگی حسی است. این رویکرد شامل:
- ایجاد محیطی غنی و امن حسی (اتاق حسی)
- ارائه فعالیتهای هدفمند برای تعدیل سیستم عصبی
- آموزش خانواده برای ایجاد محیط حمایتی در خانه
- توسعه راهبردهای جبرانی برای عملکرد بهتر در محیطهای چالشبرانگیز
برای اوتیسم (با یا بدون همراهی چالشهای حسی):
مداخله کاردرمانی جامعتر و چندبعدی است:
- مداخلات یکپارچگی حسی در صورت نیاز
- آموزش مهارتهای زندگی روزمره (لباس پوشیدن، تغذیه مستقل و...)
- تقویت مهارتهای حرکتی ظریف و درشت
- گسترش بازی و تعاملات اجتماعی
- ایجاد راهبردهای کاهش رفتارهای چالشبرانگیز
- آموزش خانواده و توانمندسازی والدین
کاردرمانگر فاطمه جانکی با تأکید بر این تفاوتها میگوید: «در کلینیک ما، هر کودک مانند اثر انگشت، منحصر به فرد است. ممکن است دو کودک با تشخیص مشابه، نیازهای کاملاً متفاوتی داشته باشند. خدمات کاردرمانی در پرند در این مرکز، بر اساس آخرین شواهد علمی و سالها تجربه بالینی طراحی شده است. ما معتقدیم درک صحیح تفاوت بین اوتیسم و اختلال پردازش حسی، اولین قدم در طراحی برنامه مداخلهای مؤثر است.»
نشانههای هشداردهنده که نیاز به ارزیابی دارند
اگر کودک شما چندین مورد از علائم زیر را نشان میدهد، مراجعه به یک مرکز تخصصی مانند کلینیک کاردرمانی فاطمه جانکی توصیه میشود:
- واکنش شدید به صداها، نورها یا لمسهای معمولی
- اجتناب از فعالیتهای حرکتی معمول یا برعکس، جستجوی مداوم حرکت
- مشکل در تمرکز و توجه، به ویژه در محیطهای شلوغ
- تاخیر در مهارتهای حرکتی
- دشواری در انتقال بین فعالیتها
- چالش در تعامل با همسالان
- استفاده غیرمعمول از اسباببازیها
- تاخیر یا تفاوت در رشد زبان
جمعبندی: مسیر پیش رو
درک تفاوت بین اوتیسم و اختلال پردازش حسی نه تنها یک بحث آکادمیک نیست، بلکه تأثیر مستقیمی بر نوع مداخله، انتظارات و نگرش خانواده دارد. تشخیص صحیح به معنای هدفگیری دقیقتر مداخلات و در نتیجه، نتایج بهتر است.
کلینیک کاردرمانی فاطمه جانکی با افتخار ارائهدهنده خدمات تخصصی کاردرمانی در پرند است. ما با تیمی مجرب و بهروز، همراه شما در این مسیر هستیم. اگر سؤال یا نگرانی درباره رشد کودک خود دارید، دریغ نکنید که با متخصصان ما مشورت کنید.
برای دریافت اطلاعات بیشتر، مطالعه مقالات تخصصی و آگاهی از کارگاههای آموزشی، ما را در صفحه اینستاگرام دنبال کنید. کلینیک کاردرمانی فاطمه جانکی، پیشرو در ارائه خدمات کاردرمانی در پرند، آماده پاسخگویی به سؤالات شماست.
